Blog

Powództwo w sprawie o rozwód wytacza się zgodnie z regułami wskazanymi w art. 17 pkt 1 oraz art. 41 kodeksu postępowania cywilnego. Pierwszy z podanych przepisów wskazuje na właściwość rzeczową sądu, drugi zaś na właściwość miejscową.

Postępowanie rozwodowe prowadzą sądy okręgowe, jako sądy rzeczowo właściwe. Właśnie do sądu okręgowego należy skierować pozew o rozwód. W bardziej złożony sposób kształtuje się właściwość miejscowa sądu, czyli określenie do sądu okręgowego w jakim mieście należy skierować pozew.

Zgodnie ze wskazanym art. 41 kodeksu postępowania cywilnego, „Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w okręgu którego małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.”

Pierwsza ze wskazanych w przepisie przesłanek – ostatnie miejsce zamieszkania małżonków, dotyczy zarówno ich wspólnego miejsca zamieszkania, jak i osobnego miejsca zamieszkania, ale położonego w okręgu tego samego sądu. Nie chodzi tu również o dalsze zamieszkiwanie sensu stricto w dokładnie tym samym domu czy mieszkaniu. Dla spełnienia ustawowych przesłanek w zakresie właściwości miejscowej sądu wystarczy, aby oba miejsca zamieszkania – miejsce poprzedniego zamieszkania i aktualne miejsce zamieszkania czy też zwykłego pobytu jednego z małżonków, znajdowały się w okręgu tego samego sądu. Brak tej przesłanki ma miejsce wówczas, gdy małżonkowie nie mieli wspólnego miejsca zamieszkania w okręgu danego sądu, bądź też gdy mieli, ale w chwili obecnej żadne z małżonków już nie mieszka w okręgu tego sądu. Decydujące znaczenia ma aktualny stan faktyczny.

Gdy żadne z małżonków nie ma miejsca zamieszkania ani miejsca zwykłego pobytu w okręgu ostatniego miejsca zamieszkania obojga małżonków, jak również gdy małżonkowie nigdy nie mieli miejsca zamieszkania w tym samym okręgu sądowym, wówczas zastosowanie ma druga z przesłanek wskazanych w art. 41 k.p.c., tj. właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Podkreślenia wymaga fakt, iż chodzi tu tylko o miejsce zamieszkania pozwanego, nie zaś o miejsce jego stałego pobytu. Jeżeli strona pozwana nie ma w Polsce stałego miejsca zamieszkania, sądem wyłącznie właściwym nie może stać się sąd miejsca jej pobytu.

W sytuacji, gdy również i wskazana powyższej przesłanka odpadnie, o właściwości decyduje miejsce zamieszkania powoda. Gdy powód nie mieszka na terenie Polski, zastosowanie znajdzie art. 45 k.p.c., zgodnie z którym Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo.

Należy pamiętać, iż sąd z urzędu bada swoją właściwość. Jeżeli sprawa została wniesiona do sądu właściwego, sąd ten pozostaje kompetentny do rozpoznania sprawy, aż do zakończenia toczącego się postępowania. Oznacza to, iż np. zmiana miejsca zamieszkania, po wniesieniu pozwu, nie uzasadnia zmiany sądu. Jeżeli zaś okaże się, że sąd do którego wniesiono pozew, nie jest właściwy miejscowo, wówczas sąd po ustaleniu sądu właściwego przekaże sprawę. W sytuacji, gdy  na podstawie okoliczności sprawy nie można ustalić sądu właściwego, sąd z urzędu zwróci się do Sądu Najwyższego o oznaczenie sądu właściwego na podstawie art. 45 k.p.c. Jeżeli Sąd Najwyższy wskaże właściwy inny sąd, niż ten do którego zostało skierowane powództwo, sprawa zostanie przekazana do sądu miejscowo właściwego.